Değerin Tanımı

Bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, bir şeyin değdiği karşılık, kıymet, yüksek ve yararlı niteliktir.

Değerler Sistemine Bilim Dallarının Bakışı

Psikoloji Perspektifinden Değerler

Psikolojide değerin önemi, objektif bir esasa dayanıp dayanmasında değil, insan davranışlarının yol göstericisi olarak oynadığı rol olarak ifade edilir. Bu bakımdan psikoloji değer kavramını sadece bir inanç olarak alır.

Felsefe Perspektifinden Değerler

Değer kavramı felsefede, değerlendirme problemi olarak karşımıza çıkar. Çünkü “iyi nedir?”, “güzel nedir?”, “faydalı nedir?”, “doğru nedir?”, “hangi değer doğrudur?” “hangi değeri öğrenmemiz gerekir?” gibi sorular sormak, değerlendirme aktivitesini belli açılardan problem haline getirmektir. Bu açıdan baktığımız zaman değer, bir şeyin değeridir hep, o şeyin bir çeşit özelliği onun aynı türden şeyler arasındaki yeridir.

Sosyoloji Perspektifinden Değerler

Sosyolojik açıdan baktığımız zaman değer kavramı, nesnelerin ve bilinç olgularının toplum, sınıf ve insan açısından taşıdıkları önemi ifade eden nitelikleri ifade etmektedir.

Değerlerin Sınıflandırılması

Değerler, geçmiş yıllarda yapılan araştırma türlerine göre hiyerarşik olarak gruplandırılarak incelenmiştir. Allport, Vernon ve Lidzey çalışmalarında değerleri; estetik, bilimsel, ekonomik, siyasi, sosyal ve dini değerler olmak üzere altı temel kategoride incelemişlerdir.

Din ve Değerler

Değerler ve inançlar, hayatı anlayıp yorumlamada davranışların şekillenmesinde rehberlik eder. Dine ait olan değer sistemleri, davranış geliştirme sürecinde belirleyici durumdadır. Böylece insanlar, hayata ve olaylara karşı bir bakış açısı geliştirmiş olur.

Geleneksel Değerler

Toplumun veya toplumdaki bir grubun ortak kanıları ile bazı eşyaları veya canlı varlıkların olumlu veya olumsuz şekilde değerlendirilmesinden toplumsal değer doğar. Her toplumda topluca bazı şeyler iyi, güzel, faydalı, kutsal, bazı şeyler kötü, çirkin ve zararlı sayılır. Kişi doğduğu toplumda toplumsal değerleri hazır olarak bulur ve zamanla benimser. Bu sebeple kişinin kanıları, çoğunlukla toplumun değerlerine uygundur.

Demokratik Değerler

Değer eğitimi, demokratik toplumların başarısı için önemlidir. Bilindiği gibi demokrasi halkın kendi kendisini yönetmesidir. Buna göre, insanlara adil ve özgür bir toplum oluşturulmalıdır, yani insanın en azından “iyi” olması istenmektedir. İnsan demokrasiyi anlamlı kılmalıdır ve demokrasinin ahlaki boyutuyla hemfikir olmalıdır. Demokratik yönetimde insanlar, diğerinin hakkına saygı, kanunları kabul, kamu hayatına gönüllü katılım ve toplumun iyiliğiyle ilgilenmelidir.

Değerlerin Öğretim ve Eğitim Süreci

Değerlerin Öğretimi

Değerlerin eğitimi gerekliliğindeki süreçte insani hedeflere ve değerlere ait iç görünüm kazanabilmesinin sağlama sürecine katkı ve destekde bulunmasıdır. Bunun yanısıra, değerlere ait iç görünüm kazanılmasının doğumdan başlayarak ölüm anına kadar olan süreyi kapsamaktadır.

Değerler Eğitimi

Değer eğitimi, eğitimdeki değerler transferini güçlendirme yolları arar. Bu transfer ise okuldaki müfredat ve ahlaki atmosferle ilgilidir. Eleştirel düşünme, fikirlerin/düşüncelerin analizi ve karşılaştırılması aracılığıyla değerler ve değer gelişimi hakkındaki düşüncelerini geliştirmeyi amaçlar.

Ailede, Okulda ve Çevrede Değerler

Ailede Değerler

Aile çocuk için, beslenmesini, korunmasını, diğer fiziksel gereksinimlerini, sevgi ve güven gibi gibi duygusal gereksinimlerini karşılayan bir mekanizmadır. Ayrıca çocukları yetiştirme biçimleriyle ve tutumlarıyla da çocuğun kişiliğinin oluşmasını büyük ölçüde etkilerken toplumsal değerler sistemini çocuğa aktararak sosyalleşme sürecine de katkıda bulunur.

Çevrede Değerler

İnsanın içinde bulunduğu çevre ve kültür bireyin hayatında önemli bir yere sahiptir. Türkiye’de 12-18 yaş arasında gençlerin davranışlarının özellikleri, Amerikalılarınkinden farklıdır. Bu fark, iki ülkedeki aile yapısı, anne babaların çocuklarıyla kurdukları ilişkinin türü ve kültürün aile üyelerinin ilişkilerini düzenleyen değer ve görüşlerindeki ayrılıklardan doğar. İnsanın içinde yetiştiği çevre koşulları o kişiyi her yönden etkiler.

Okulda Değerler

İnsanlar çoğu zaman değer yargılarına göre düşünür ve değer yargılarına göre hareket eder. Çocuğun değer sisteminin gelişimi aile yaşantısı içinde başlasa da, sosyal yaşantısının büyük bir bölümünü oluşturan okulun da bu gelişimde çok büyük bir rolü vardır. Diğer bir deyişle, hoşgörü, sevgi, kendine, başkalarına ve çevreye saygı, adil olma, sorumluluk gibi değerlerin kazanılmasında okula ve öğretmenlere de sorumluluk düşmektedir.

Değerler ve Kültür

Kültürler gelişigüzel toplanmış görenek ve inançlar değil, bütünleşmiş bir sistemdir. Adetler, değerler inançlar birbirleriyle bağlantılıdır. Bunların birinde meydana gelen bir değişiklik diğerlerini de etkiler.

Değer Eğitiminde Ahlak

Ahlaki eğitim, okulların gençlere ahlaki düşünce ve eylem yönünden kabiliyetli etik olarak olgun yetişkinler olmalarına yardım ile ilgilidir. Okullarda yapılan ahlaki eğitimin çok azı ders planlarında, müfredatta veya davranışsal hedeflerde yer alır. Yani ahlaki eğitimin birçok yönü müfredatta açığa çıkarılmamış bir şekildedir.